Sankcja kredytu darmowego– czym jest, jak działa i kto może się na nią powołać?
W dobie rosnącej popularności kredytów konsumenckich coraz więcej osób poszukuje informacji o swoich prawach jako kredytobiorców. Jednym z mniej znanych, ale bardzo skutecznych instrumentów ochrony konsumenta, jest tzw. sankcja kredytu darmowego.
To instytucja prawna, która może pozwolić kredytobiorcy na znaczną oszczędność w przypadku błędów formalnych po stronie banku lub innego kredtydodawcy. Chociaż nie jest instytucją nową- ustawa o kredycie konsumenckim funkcjonuje w polskim porządku prawnym już 14 lat- to można powiedzieć, że obecnie została „odkryta” na nowo.
Zjawisko to wynika z rosnącej świadomości prawnej konsumentów oraz z przekazu płynącego ze spraw frankowych: bank nie jest instytucją nieomylną, a konsument – będący znacznie słabszą stroną tej relacji – również ma realną szansę na wygraną.
Czym jest sankcja kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego to instrument służący ochronie konsumentów zdefiniowany w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r.
Ma zastosowanie w sytuacji, gdy umowa kredytu zawiera określonego przez ustawę braki informacyjne (np. brak RRSO, harmonogramu spłaty, kosztów kredytu). Uprawnia konsumenta do złożenia oświadczenia, w wyniku którego kredyt staje się darmowy.
W praktyce oznacza to, że kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu wyłącznie kapitału kredytu- tej samej kwoty, którą od banku otrzymał- bez odsetek, prowizji czy kosztów dodatkowych.
Przykład:
Jeśli zaciągnąłeś kredyt na 50 000 zł, a łączne koszty wynosiły 20 000 zł (odsetki, prowizje), możesz zaoszczędzić kwotę 20 000,00 zł.
Kto może skorzystać z sankcji kredytu darmowego?
Z przepisów ustawy o kredycie konsumenckim może skorzystać konsument. Konsumentem jest osoba, która zawarła umowę kredytu z bankiem nie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.
Do jakich umów można zastosować sankcję kredytu darmowego?
Ustawa umożliwia zastosowanie sankcji do umowy o kredyt konsumencki w wysokości nie większej niż 255 550 zł (albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska).
Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:
- umowę pożyczki;
- umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;
- umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;
- umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;
- umowę o kredyt odnawialny.
Jakie umowy są wyłączone z możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego- na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim?
Sankcja kredytu darmowego nie będzie miała zastosowania do:
- kredytów hipotecznych, zaciągniętych od lipca 2017 r.,
- umów leasingu, jeżeli nie przewidują obowiązku nabycia przedmiotu leasingu przez konsumenta na własność,
- pożyczek prywatnych,
- kredytów firmowych,
- kredytów, w których konsument nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania oraz innych kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu konsumenckiego (czyli kredytów 0 %, w których bank – poza spłatą kapitału nie pobiera kosztów dodatkowych),
- umów o świadczenie usług maklerskich,
- umów o kredyt udzielany wyłącznie pracownikom zatrudnionym u danego pracodawcy w ramach działalności dodatkowej, w której pracownik nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania lub jest zobowiązany do zapłaty rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania niższej od powszechnie stosowanych na rynku,
- umowy odwróconego kredytu hipotecznego,
- konsumenckiej pożyczki lombardowej.
Czy sankcja kredytu darmowego ma zastosowanie do kredytów hipotecznych?
Z sankcji kredytu darmowego będą mogli skorzystać konsumenci, którzy zaciągnęli kredyt hipoteczny lub pożyczkę hipoteczną w terminie od 18 grudnia 2011 r. do 21 lipca 2017 r. na kwotę nie większą niż 255.550 zł, lub przed 18 grudnia 2011- na kwotę nie większą niż 80 000,00 zł.
W odniesieniu do kredytów hipotecznych wskazana sankcja nie jest jednak „pełna”. Nie pozbawia bowiem banku prawa do pobierania odsetek lub kosztów w pełni- naliczanych przez cały okres trwania umowy- jak w przypadku innych rodzajów kredytów konsumenckich.W przypadku kredytu hipotecznego- zaciągniętego do lipca 2017 r.- konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy za okres 4 lat poprzedzających dzień złożenia tego oświadczenia i w sposób ustalony w umowie.
„Bezpłatność” kredytu jest zatem ograniczona w czasie. Niemniej jednak- przez okres 4 lat- kwota odsetek może przedstawiać istotną wartość.
Jakie naruszenia powodują sankcję kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego będzie miała zastosowanie, gdy kredytodawca- bank- naruszył jeden z obowiązków, które nałożono nań na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim, określonych w art. 45 tej ustawy.
Są to normy dotyczące:
- formy umowy o kredyt konsumencki (art.29 ust.1 u.k.k.);
- niektórych składowych treści umowy o kredyt (art.30ust.1pkt1–8,10,11,14–17 u.k.k.);
- treść dokumentu umowy o kredyt wiązany lub kredyt formie odroczonej płatności(art.31);
- treść dokumentu umowy o kredyt w rachunku, jeżeli kredyt podlega spłacie na żądanie lub w terminie do 3 miesięcy;
- maksymalna wysokość opłat i odsetek z tytułu zaległości w spłacie kredytu (art.33a u.k.k.);
- limity pozaodsetkowych kosztów kredytu(art.36a–36c u.k.k.).
Należy podkreślić, że ochrona wynikająca z sankcji kredytu darmowego przysługuje konsumentowi nie tylko, gdy kredytodawca nie wykona nałożonych obowiązków i umowa nie będzie w ogóle zawierać koniecznych elementów. Ochrona ta przysługuje także wówczas, gdy kredytobiorca nienależycie wykona te obowiązki i nie udzieli konsumentowi informacji w sposób pełny, jasny i zrozumiały.
Sankcją mogą skutkować m.in. następujące uchybienia:
| Lp. | Rodzaj naruszenia | Podstawa prawna | Opis naruszenia |
| 1 | Brak danych stron umowy | art. 30 ust. 1 pkt 1 | Brak imienia, nazwiska i adresu konsumenta lub danych kredytodawcy/pośrednika, w tym adresu do doręczeń elektronicznych. |
| 2 | Brak określenia rodzaju kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 2 | Brak jasnego wskazania rodzaju kredytu (gotówkowy, odnawialny, itd.). |
| 3 | Brak wskazania czasu obowiązywania | art. 30 ust. 1 pkt 3 | Brak określenia okresu trwania umowy. |
| 4 | Brak całkowitej kwoty kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 4 | Umowa nie określa kwoty faktycznie dostępnej, przekazanej konsumentowi. |
| 5 | Brak terminu i sposobu wypłaty | art. 30 ust. 1 pkt 5 | Brak jasnych warunków wypłaty środków. |
| 6 | Brak lub niejasne oprocentowanie | art. 30 ust. 1 pkt 6 | Brak stopy procentowej lub zasad jej zmiany. |
| 7 | Błędne RRSO lub brak założeń | art. 30 ust. 1 pkt 7 | Brak poprawnie wyliczonej RRSO lub pominięcie elementów wpływających na jej wysokość. |
| 8 | Brak zasad i terminów spłaty kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 8 | Brak harmonogramu, kolejności zaliczania rat lub informacji o prawie do wcześniejszej spłaty. |
| 9 | Brak informacji o dodatkowych kosztach | art. 30 ust. 1 pkt 10 | Umowa nie zawiera danych o opłatach, prowizjach, kosztach ubezpieczenia i warunkach ich zmiany. |
| 10 | Brak informacji o odsetkach za opóźnienie | art. 30 ust. 1 pkt 11 | Brak określenia stopy zadłużenia przeterminowanego i warunków jej zmiany, a także innych opłat za zaległości. |
| 11 | Brak informacji o zabezpieczeniach i ubezpieczeniu | art. 30 ust. 1 pkt 14 | Umowa nie precyzuje formy zabezpieczenia (np. poręczenie, zastaw) ani warunków ubezpieczenia, mimo że takie istnieją. |
| 12 | Brak informacji o odstąpieniu od umowy | art. 30 ust. 1 pkt 15 | Brak informacji o terminie i skutkach odstąpienia, obowiązku zwrotu kredytu i należnych odsetkach dziennych. |
| 13 | Brak informacji o prawie do wcześniejszej spłaty | art. 30 ust. 1 pkt 16 | Brak pouczenia o możliwości wcześniejszej spłaty kredytu i sposobie jej dokonania. |
| 14 | Brak informacji o prowizji za wcześniejszą spłatę | art. 30 ust. 1 pkt 17 | Umowa nie zawiera informacji o tym, czy i na jakich zasadach kredytodawca pobierze prowizję za wcześniejszą spłatę. |
| 15 | Naruszenie limitu maksymalnej wysokości opłat i odsetek z tytułu zaległości w spłacie kredytu | art. 33a u.k.k. | Pobieranie przez kredytodawcę opłat lub odsetek za opóźnienie, które łącznie przekraczają dozwolony ustawą limit. |
Jak skorzystać z sankcji kredytu darmowego? Postępowanie.
Sankcja kredytu darmowego jest skutecznym narzędziem ochrony praw konsumenta. Jednak nie działa ona automatycznie – wymaga podjęcia określonych działań przez kredytobiorcę. Poniżej przedstawiono etapy postępowania:
- Analiza umowy kredytu-. każda umowa powinna zostać wnikliwie przeanalizowana pod kątem ewentualnych uchybień, które mogą skutkować zastosowaniem sankcji.
- Sporządzenie i wysłanie oświadczenia – jeżeli w umowie zostaną ujawnione uchybienia, należy o nich poinformować kredytodawcę w pisemnym oświadczeniu. W przypadku stwierdzenia naruszeń, kredytobiorca składa kredytodawcy pisemne oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Oświadczenie powinno zawierać: dane kredytobiorcy i kredytodawcy, oznaczenie umowy (numer, data zawarcia), wskazanie podstawy prawnej: art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, wskazanie stwierdzonych uchybień, jednoznaczne oświadczenie woli skorzystania z sankcji. Warto wysłać je listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.
- Wezwanie do zapłaty- po złożeniu oświadczenia, kredytobiorca może wezwać kredytodawcę do zwrotu pobranych kosztów (np. odsetek, prowizji, opłat). Na skutek zastosowania sankcji konsument zobowiązany jest zwrócić wyłącznie kwotę otrzymanego kapitału – bez dodatkowych kosztów. Kredytodawca może być także zobowiązany do wydania nowego harmonogramu spłaty- uwzględniającego złożone oświadczenie i jego skutek.
- Zachowanie terminu – zgodnie z art. 45 ust. 3 u.k.k., oświadczenie można złożyć w terminie do jednego roku od dnia wykonania umowy, co najczęściej oznacza datę spłaty ostatniej raty kredytu. Po tym czasie uprawnienie wygasa.
- Postępowanie sądowe– w przypadku, gdy kredytodawca nie uzna skuteczności oświadczenia lub odmówi zwrotu środków, konsument może skierować sprawę do sądu. Z pewnością pomocne będzie wsparcie profesjonalnego pełnomocnika.
Najczęstsze pytania i problemy praktyczne
- Czy mogę skorzystać z sankcji po spłacie kredytu? Tak, o ile nie minął jeszcze 12-miesięczny termin od dnia spłaty.
- Co, jeśli bank nie uzna mojego oświadczenia? Warto zasięgnąć pomocy adwokata i rozważyć skierowanie sprawy do sądu.
- Jakie dokumenty muszę zgromadzić? Przede wszystkim powinna być to umowa, harmonogram, załączniki, wszelkie dokumenty otrzymane od banku przy zawieraniu umowy, a także zaświadczenie o dokonanych spłatach;
- Czy sankcja dotyczy kredytów przedterminowo spłaconych? Tak, jeśli w dniu spłaty były spełnione warunki sankcji.
Sankcja kredytu darmowego – współpraca z kancelarią.
Sankcja kredytu darmowego to skuteczne narzędzie ochrony konsumenta przed błędami i zaniedbaniami po stronie banków oraz instytucji pożyczkowych. W praktyce może prowadzić do istotnego obniżenia kosztów kredytu, a nawet odzyskania znacznych kwot nienależnie pobranych opłat i odsetek.
Choć podstawy prawne sankcji są jasno określone w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, ich zastosowanie wymaga szczegółowej analizy umowy i precyzyjnego sformułowania oświadczenia.
Współpraca z prawnikami z naszej kancelarii daje konsumentowi realne wsparcie na każdym etapie:
- analiza umowy kredytowej – identyfikacja naruszeń formalnych przez prawnika pozwala ocenić, czy sankcja może być skutecznie zastosowana. Ocena umowy przez prawnika może pomóc w podjęciu świadomej decyzji w przedmiocie dalszego poszukiwania należytej ochrony praw konsumenta.
- sporządzenie oświadczenia – prawidłowe przygotowanie dokumentu jest kluczowe, aby wywołał on skutek prawny.
- reprezentacja w kontakcie z kredytodawcą – kancelaria może prowadzić negocjacje i korespondencję, dążąc do ugodowego uznanie roszczenia.
- wsparcie w postępowaniu sądowym – w razie sporu, kompleksowo reprezentujemy naszych Klientów na każdym etapie postępowania sądowego, sporządzając pozew, kolejne pisma procesowe, uczestnicząc w rozprawie etc. profesjonalny pełnomocnik może dochodzić roszczeń przed sądem.
Naszym celem jest maksymalna ochrona interesów Klienta i odzyskanie wszelkich nienależnie pobranych opłat.
Skontaktuj się z nami już dziś, aby sprawdzić, czy Twoja umowa została sporządzona z poszanowaniem Twoich praw, czy też zawiera naruszenia, które mogą umożliwić Ci odzyskanie niesłusznie poniesionych kosztów.
Podstawa prawna;
- Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim Dz.U.2024.1497 t.j. z dnia 2024.10.09
- DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE.L.2008.133.66 z dnia 2008.05.22
adw. Małgorzata Dobrakowska-Budzińska
Podziel się tym artykułem, udostępnij:
